วารสาร "ลานประดู่" วารสารประชาสัมพันธ์วิทยาลั ยอาชีวศึกษาสระบุรี ปีที่ ๕ ฉบับที่ ๙ ปีการศึกษา ๒๕๕๓
ในชั้นเรียนวิชาวาดเขียน นักศึกษาหลายคนมักรู้สึกดีอกดีใจจนเก็บกลั้นไว้ไม่อยู่ ถึงขนาดกระโดดโลดเต้นโกลาหล เมื่อได้ยินเพื่อนนักศึกษาด้วยกันกล่าวว่าลายเส้นของเขานั้นดูละม้ายคล้ายเคียงกับลายเส้นของประทีป คชบัว, จักรพันธ์ โปษยกฤต, เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์ ฯลฯ หรือกระทั่งคล้ายลายเส้นของผม (ผู้เขียน) เอง ซึ่งเป็นครูผู้รับผิดชอบการสอนวิชาดังกล่าว
แต่คงจะดีกว่าแน่ หากผลงานศิลปะชิ้นเจ๋งของตัวเองไม่มีกลิ่นอายของศิลปินคนใดเลย เพราะนั่นเท่ากับว่าผลงานชิ้นนั้นกำลังเดินทางเข้าสู่แสงสว่างและกำลังหลุดพ้นจากภาวะของ ‘เงา’
เงาคือ ‘ความคล้าย’ ไม่ว่าจะเป็นเงาเสียง เงาเส้น เงาน้ำหนัก เงาหน้าตา หรือแม้แต่เงาที่ตกกระทบจริงๆ ตามตาเห็น แต่ที่สุดแล้วเงาก็คือความมืด ความอับ ความมิดชิด เงามักอยู่ในที่ที่ไม่มีใครเห็น ไม่มีใครสนใจ และต้องคอยเดินตาม ‘ตัวจริง’ อยู่เรื่อยไปอย่างไม่รู้จบ
อีกนัยหนึ่ง เงาคือ ‘ลายเซ็น’ อันเป็นเอกลักษณ์ของตัวจริง
ที่สำคัญ เงาไม่มีวัน ‘เกิด’
เดาว่าคงเพราะไม่อยากให้นักศึกษาในสังกัดต้องเป็น ‘เงา’ ครูศิลปะรุ่นเก่าจึงมักไม่ค่อยแสดงฝีไม้ฝีมือให้นักศึกษาได้เห็นมากนักในขณะสั่งสอน เพราะบรมครูรุ่นเก๋าเหล่านั้นท่านรู้เท่าทันดีว่าหากสร้างสรรค์ผลงานให้นักเรียนนักศึกษาได้เห็นบ่อยๆ ความรู้สึก ‘ศรัทธา’ ในตัวครูผู้สอนก็จะเกิดขึ้นภายในใจนักเรียนอย่างแรงล้น จนอาจก่อให้เกิดผลร้ายจนผู้เรียนกลายเป็น ‘เงาเส้น’ หรือ ‘เงาศิลป์’ ของครูโดยไม่ได้ตั้งใจ ซึ่งทั้งหมดทำให้นักศึกษาศิลปะหลายคนหลงเข้าใจผิดคิดไปว่าครูสูงอายุคงหมดไฟไร้ฝีมือ และคงมีเพียงครูศิลป์รุ่นใหม่ไฟแรงเท่านั้นที่ยังคงพึ่งพาได้ในการเป็นต้นแบบที่ดีสำหรับพฤติกรรมการสร้างสรรค์ผลงานอย่างต่อเนื่องแบบไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย
ลึกๆ นอกจากไม่ต้องการให้ลูกศิษย์เป็นเงาซ้ำรอยตัวเองแล้ว ครูศิลปะโก๋เก๋ายังต้องการ ‘หลีก’ ให้ครูเลือดใหม่ได้เป็นตัวเอกในการขึ้นเวทีเพื่อแสดงความสามารถเรียกแรงศรัทธาจากผู้เรียนอีกด้วย
เดาว่าคงเพราะไม่อยากให้นักศึกษาในสังกัดต้องเป็น ‘เงา’ ครูศิลปะรุ่นเก่าจึงมักไม่ค่อยแสดงฝีไม้ฝีมือให้นักศึกษาได้เห็นมากนักในขณะสั่งสอน เพราะบรมครูรุ่นเก๋าเหล่านั้นท่านรู้เท่าทันดีว่าหากสร้างสรรค์ผลงานให้นักเรียนนักศึกษาได้เห็นบ่อยๆ ความรู้สึก ‘ศรัทธา’ ในตัวครูผู้สอนก็จะเกิดขึ้นภายในใจนักเรียนอย่างแรงล้น จนอาจก่อให้เกิดผลร้ายจนผู้เรียนกลายเป็น ‘เงาเส้น’ หรือ ‘เงาศิลป์’ ของครูโดยไม่ได้ตั้งใจ ซึ่งทั้งหมดทำให้นักศึกษาศิลปะหลายคนหลงเข้าใจผิดคิดไปว่าครูสูงอายุคงหมดไฟไร้ฝีมือ และคงมีเพียงครูศิลป์รุ่นใหม่ไฟแรงเท่านั้นที่ยังคงพึ่งพาได้ในการเป็นต้นแบบที่ดีสำหรับพฤติกรรมการสร้างสรรค์ผลงานอย่างต่อเนื่องแบบไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย
ลึกๆ นอกจากไม่ต้องการให้ลูกศิษย์เป็นเงาซ้ำรอยตัวเองแล้ว ครูศิลปะโก๋เก๋ายังต้องการ ‘หลีก’ ให้ครูเลือดใหม่ได้เป็นตัวเอกในการขึ้นเวทีเพื่อแสดงความสามารถเรียกแรงศรัทธาจากผู้เรียนอีกด้วย
สำหรับนักศึกษา การ ‘เลียน’ เพื่อเรียนรู้นั้นคงไม่เป็นปัญหา แต่จะเป็นปัญหาทันทีถ้าคิดจะ ‘เลียน’ เพื่อนำไปเลียนแบบ และปัญหาดังกล่าวไม่ได้เกิดกับใครอื่นใดเลยนอกจากจะเกิดกับผู้ลอกเลียนโดยตรง เพราะเขาคนนั้นจะกลายเป็น ‘เงา’ ของคนที่เขากำลังเลียนต่อไปอยู่เรื่อยอย่างไม่รู้จบ หากคิดจะจบก็คงหาทางจบไม่ลง หรืออาจจบลงในสักวัน แต่คงไม่เร็ววันนัก และ ‘หนทางลง’ คงไม่เป็นไปโดยง่ายดายอย่างแน่นอน
กลายเป็นสร้างพันธนาการให้กับตัวเองด้วยเงาของตัวเองอย่างไม่รู้ตัว
เท่าที่ได้มีโอกาสพบปะพูดคุยกับเพื่อนศิลปะในแขนงอื่น ทำให้ผมพบว่าการยอมถวายตัวเป็น ‘เงา’ ของศิลปินที่เขาชื่นชอบนั้นไม่ได้เกิดขึ้นบนถนนสายทัศนศิลป์เพียงเส้นเดียวเท่านั้น ถนนศิลปะสายอื่นก็มี ‘ปรากฏการณ์เงา’ ในลักษณะนี้ไม่แพ้กัน
ไม่ว่าจะเป็นถนนสายภาพยนตร์ สายวรรณกรรม สายดนตรี สายสถาปัตยกรรม สายแฟชั่นดีไซน์ ฯลฯ ล้วนแล้วแต่ต่างเคยเกิด ‘ปรากฏการณ์เงา’ มาแล้วนับครั้งไม่ถ้วน จนนับปัจจุบัน
บ้างก็ลืมตาอ้าปากได้จนมีโอกาสได้แสดงความเป็นตัวของตัวเองต่อสายตาสาธารณชน แต่ก็มีมากมายที่ยังเป็น ‘เงา’ อยู่จวบจนทุกวันนี้ ที่สำคัญ บางคนยอมรับสภาพเงาด้วยความมีสติและรู้ตัว แต่ที่แย่คือยังมีอีกหลายคนที่ไม่ยอมรับสภาพเงา ทั้งๆ ที่ตัวเองก็กำลังตกอยู่ในห้วงมืดทึบของเงาอย่างหน้ามืดตามัวจน (แทบ) มองไม่เห็นทางออก
วินทร์ เลียววาริณ นักวรรณกรรมดับเบิ้ลซีไรต์เคยกล่าวว่า “...ยิ่งเดินตามคนอื่นนานเท่าใด ก็ยิ่งถอยห่างจากตัวเองเท่านั้น นานๆ เข้าก็ไม่รู้ว่าตัวเองเป็นใคร...”
ท้ายที่สุดในบั้นปลายของชีวิต ‘เงา’ ก็แยกไม่ออกว่าตัวตนที่แท้จริงคืออะไรกันแน่
สำหรับเส้นทางสายศิลปะ การเป็นเงาไม่ใช่เรื่องผิด เพราะไม่มีใครไม่เคยตกเป็นเงาของใคร สถานการณ์เงาเปรียบเสมือน ‘แรงบันดาลใจ’ ที่ค่อยบ่มเพาะผลักดันให้เงามีหนทางเลือกในการไขว่คว้าเพื่อค้นหาตัวตนของตัวเอง
แต่การเป็นเงาตลอดไปไม่ว่าจะได้เลือกหรือไม่ย่อมไม่ใช่เรื่องดี
เพราะเมื่อแสงสว่างที่แท้จริงมาเยือน เงาก็ย่อมไร้ที่อยู่
หมายเหตุ-ตีพิมพ์ครั้งแรก ARTCLUB นิตยสาร STARPICS ฉบับ 794
ตีพิมพ์ครั้งที่ ๒ วารสาร "ลานประดู่" วารสารประชาสัมพันธ์วิทยาลั ยอาชีวศึกษาสระบุรี ปีที่ ๕ ฉบับที่ ๙ ปีการศึกษา ๒๕๕๓
ตีพิมพ์ครั้งที่ ๒ วารสาร "ลานประดู่" วารสารประชาสัมพันธ์วิทยาลั